Kolefnisjöfnun og sjálfbærni

Samstæða FISK Seafood vinnur eftir skilgreindri umhverfisstefnu sem hefur það að meginmarkmiði að ganga vel um þær auðlindir sem við nýtum og þá orkugjafa sem við notum. Aukin sjálfbærni í umhverfismálum næst m.a. með vandaðri flokkun á úrgangi, lágmörkun urðunar, nútímalegri uppfærslu kælimiðla, minnkandi notkun jarðefnaeldsneytis og kolefnisjöfnun rekstursins.

Árið 2021 keypti FISK Seafood jörðina Brennigerði í Skagafirði þar sem stunduð hafði verið skógrækt frá árinu 1972. Stefna félagsins er að halda þeirri skógrækt áfram og nýta það starf til að kolefnisjafna þá þætti rekstursins þar sem ekki er unnt að koma í veg fyrir kolefnislosun að fullu.

Á árinu keypti FISK Seafood hlut í umhverfisstjórnunarkerfinu Stika Solutions og áfram var haldið við uppsetningu á skýrslum í Power BI. Komið  er upp mælaborð þar sem fylgjast má með innkaupum á olíu, löndunum skipa og fleiru sem tengist umhverfis- og sjálfbærnimálum í rauntíma.
 

Hringrásarhagkerfið

Með lögum um hringrásarhagkerfið ber félaginu skylda til að sinna flokkun og skilum á úrgangi skv. nákvæmu regluverki. Stærstu breytingarnar eru fólgnar í greiðari aðgangi að flokkunarílátum auk þess sem við fáum vigtunartölur fyrir þann úrgang eða óunnið hráefni sem við skilum til endurvinnslustöðva. Þetta er okkur hvatning til gera enn betur í flokkun á þeim úrgangi sem fellur til. Á árinu voru sett flokkunarílát um borð í Arnar HU-1. Íslenska Gámafélagið sér um sorphirðu í Grundarfirði og á Sauðárkróki. FISK Seafood fær vigtartölur frá ÍGF fyrir allt sorp sem fellur til frá skrifstofum, landvinnslum og Arnari HU-1. Miðað við þær tölur var flokkunarhlutfallið frá þessum stöðvum 55,4% árið 2024.  

 

Úrgangi skilað inn

Veiðarfærum er ávallt safnað saman og komið til söfnunarstöðva sem sjá um að koma þeim til endurvinnslu. Samkvæmt gögnum frá Ísfelli á Sauðárkróki sendum við þangað 17,1 tonn af veiðarfærum til endurvinnslu á árinu. Í þeim voru HDPE efni 10,2 tonn og PA efni 0,8 tonn. Það sem ekki var hægt að endurnýta og fór í brennslu/urðun voru 6,1 tonn. Niðurstaðan er að 74% af ónýtum veiðarfærum okkar sem skilað var til Ísfells fóru því aftur í hringrásarhagkerfið. Það sem var afgangs og ekki hægt að endurnýta fór í brennslu og var þar með nýtt til orkuframleiðslu. Í þessum úrgangsflokki vantar tölur frá söfnunarstað á Grundarfirði en þar er ekki haldið utan um frá hverjum og í hvaða magni ónýtu veiðarfærin berast.

Einn af mikilvægustu þáttunum í gagnasöfnun fyrir hringrásarhagkerfið tengist hinu svokallaða umfangi þrjú sem lýtur að upplýsingum af innkaupareikningum um tegundir aðkeyptra efna, t.d. plastefna. Hingað til hefur FISK Seafood ekki sett inn í umfang 3 tegundir og þyngd einstakra efna. Í dag tilgreina fyrirtæki gjarnan vörur á reikningi sínum sem stykki, rúllur og kassa án þess að gefa upp tegund efnis í vöru t.d. HDPE eða LPDE og þyngd. Hér þarf að gera breytingar á birgða- og sölukerfum svo hægt sé að lesa upplýsingar beint inn í gagnagrunna. Án slíkrar þróunar er illgerlegt að halda utan um þennan þátt losunar.

Ábyrgar fiskveiðar

Það er hagsmunamál þjóðarinnar, og raunar heimsbyggðarinnar allrar, að nýting fiskistofna sé sjálfbær. FISK Seafood kappkostar að ganga vel um auðlindir hafsins með gagnsæjum og rekjanlegum veiðum jafnframt því að fara í hvívetna að lögum, reglum og samþykktum um veiðar. Til að staðfesta hollustu félagsins við sjálfbæra nýtingu auðlinda og ábyrgar fiskveiðar hefur félagið hlotið IRF vottun (Iceland Responsible Fisherises) auk þess sem lögbundið eftirlit Fiskistofu fer fram.

FISK Seafood gerir sér grein fyrir mikilvægi þess að nýting fiskistofna sé sjálfbær og að heilbrigði lífríkis sjávar um allan heim sé varðveitt af alefli. Árið 2011 stofnuðu Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi og Landsamband smábátaeigenda sjálfseignarstofnunina Ábyrgar fiskveiðar. Tilgangurinn var að annast rekstur vörumerkja um ábyrgar fiskveiðar, gerð og viðhald samninga um vottun ábyrgra fiskveiða, miðlun upplýsinga um fiskveiðar Íslendinga, með sérstakri áherslu á kaupendur og neytendur íslenskra sjávarafurða, og önnur skyld verkefni. Markmið félagsins er að stuðla að og viðhalda ábyrgum fiskveiðum til hagsbóta fyrir komandi kynslóðir. FISK Seafood er aðili að þessu félagi í gegnum Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi.

FISK Seafood er hluthafi í ISF (Iceland Sustainable Fisheries). Félagið var stofnað 2012 af nokkrum fyrirtækjum sem stunda veiðar, framleiðslu og sölu á íslenskum sjávarafurðum víða um heim. FISK Seafood starfar samkvæmt alþjóðlegum stöðlum sem hafa það að markmiði að tryggja rekjanleika afurða frá veiðum til kaupenda auk þess að vinna eftir kerfum sem fela í sér hættugreiningu sem hámarkar gæði og öryggi afurða.

Eldsneytisnotkun í sjávarútvegi hefur dregist saman síðustu árin miðað við veiddan afla skv. upplýsingum sem finna má á heimasíðu Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi. Með sameiningu fyrirtækja í sjávarútvegi hefur skipum fækkað, þau stækkað og tækninni fleygt fram. Ennþá eru samt langmestu umhverfisáhrifin frá starfsemi FISK Seafood vegna eldsneytisnotkunar. Við einföldun félagsins á síðustu árum voru stigin skref sem leiddu til þess að í dag notar félagið ekki frauðkassa undir afurðir sínar og höfum við kappkostað að koma afurðum til markaðssvæða okkar í magnkössum til að spara umbúðir, vinnu og flutningskostnað.  Allar útflutningsafurðir okkar eru sendar frá landinu með skipum. 
 

Orkunýting

Árið 2024 notuðu skip samstæðunnar rúmlega 7,6 milljónir lítra af eldsneyti sem áætlað er að losi tæplega 20,8 þúsund tonn af CO2 ígildum. Bílar, lyftarar og önnur flutningstæki losuðu um 100 tonn af CO2 ígildum. Á móti þessari losun voru veidd um 25.213 þúsund tonn af fiski. Þetta samsvarar losun upp á tæplega 1,1 tonn af CO2 ígildi á hvert tonn af veiddum fiski. Af þessari olíu voru greiddar tæplega 103 milljónir króna í kolefnisgjöld.

Kolefnisgjaldið hefur hækkað hratt á undanförnum fjórum árum, eða um 14,7 % á díselolíu og 14,5% á bensín. Áætlað er að kolefnisgjaldið haldi áfram að hækka  á árinu 2025 og er hækkunin áætluð 37,1% milli 2024/2025. Þetta leiðir til þess að ef félagið notar óbreytt magn eldsneytis mun það greiða tæpar 165 milljónir árið 2025 í kolefnisgjöld.

Olíunotkun skipa er háð mörgum þáttum. Helst má nefna að ástand, samsetning og staðsetning fiskistofna ræður miklu um þann siglingartíma sem þarf til að sækja rétt samsettan afla. Einnig hafa veður og hafstraumar áhrif á olíueyðslu. Annar þáttur sem hefur veruleg áhrif á olíunotkun fyrir hvert veitt tonn er hversu vel tekst að nýta veiðigetu skipanna og á myndinni “olíunotkun á veitt tonn” þá sést greinilega hvernig kvótaskerðingar eru að hafa áhrif á olíunotkun per veitt tonn. Við leggjum áherslu á að skipstjórnarmenn nýti landrafmagn í inniveru skipa eins og kostur er.

Árið 2020 ákvað Umhverfisstofnun að úrgangsolía yrði flokkuð sem hráefni til endurvinnslu og hefur það áhrif til lækkunar á útreiknuðu kolefnisspori FISK Seafood. Árið 2024 skilaði félagið inn um 78,8 þúsund lítrum af úrgangsolíu til endurvinnslu.

Olíunotkun skipa milli ára

Olíunotkun skipa 2024

Olíunotkun á veitt tonn

Rafmagn

Rafmagnsnotkun í landi hefur dregist mikið saman á síðustu árum. Stóru stökkin eru þegar félagið hætti í fiskeldi á árunum 2021 og 2022 en einnig hefur verið farið markvisst í losa um eignir sem ekki eru í notkun og endurnýjun á búnaði í vinnslum sem leiðir til þess að rafmagnsnotkun dregst saman. Félagið hefur frá árinu 2021 dregið úr rafmagnsnotkun um 40% þrátt fyrir að hafa á sama tíma aukið rafmagnsnotkun skipa í landi um 11%.

Heildarrafmagnsnotkun

Rafmagnsnotkun skipa í landi

Kælimiðlar

FISK Seafood hefur unnið markvisst að því að skipta út ósoneyðandi kælimiðlum þegar tækifæri hafa gefist til. Talið er skv. loftlagsáætlun atvinnulífsins að sjávarútvegur beri ábyrgð á um helmingi losunar landsins vegna HFC kælimiðla. Markmið næstu ára er að fjarlægja þessa HFC kælimiðla og setja kerfi með náttúrulegum miðlum. Kælimiðlar sem notaðir eru hjá félaginu í dag eru að langstærstum hluta ammoníak, en einnig eru R134a, R404a, R407c, R449a notaðir. Árið 2024 var bætt um 853 kg af HFC kælimiðlum á kerfi félagsins sem reiknast sem 1.176 tCO2 ígilda.

Þróun í kælimiðlum er sú að allir vetnisflúorkolefnismiðlar (HFC) eru á leiðinni út því flestir hafa þeir háan hlýnunarmátt (GWP). Flestir HFC miðlar innihalda svokölluð PFAS efni, en það eru efni sem eru þrávirk og rannsóknir hafa sýnt fram á að þau hafi áhrif á efnaskiptaferla í lífverum og eru því skaðleg fyrir lífríkið.

Frá 2019 hófst skerðing á innflutningi vetnisflúoraðra gróðurhúsalofttegunda með hlýnunarmátt hærri en 2.500 og erum við stödd í þrepi 3 í reglugerð 1066/2019 þar sem einungis má flytja inn 12% af því magni sem flutt var inn árið 2019. Hér erum við að tala um efni eins og R404a sem notað er um borð í öllum skipunum hjá okkur í dag. Þegar birgðir af efninu klárast verður brugðist við með að skipta um kælimiðil og nota aðra blendinga í stað R404a.

Áætlað er að frá og með 2032 verði notkun flúoraðra gróðurhúsalofttegunda með hlýnunarmátt yfir 750 bönnuð. Hér erum við að tala um efni eins og R134a, R407a og R449a. Ljóst er að þegar þetta gengur í gegn þarf félagið að hafa skipt yfir í náttúrulega kælimiðla.

Bílar og tæki

FISK Seafood og Soffanías Cecilsson eru í dag með þrettán bíla í rekstri auk þess sem félögin hafa allmarga lyftara í notkun. Flestir bílarnir ganga ennþá einungis fyrir jarðefnaeldsneyti og verður hugað að breytingum þar að lútandi við endurnýjun bílaflotans. Fiskvinnslurnar notast við rafmagnsknúna lyftara innanhúss en ennþá eru jarðefnaeldsneytislyftarar notaðir úti. Á árinu voru settar upp hleðslustöðvar við skrifstofubyggingu á Sauðárkróki og er áætlað að setja hleðslustöðvar við fleiri byggingar á næstu árum.

Nýr frystiklefi

Svokallaður Marteinsklefi var rifinn undir lok ársins. Frystiklefinn var byggður árið 1949 og nýttur bæði af FISK Seafood og sláturhúsi Kaupfélags Skagfirðinga. Áætlað er að ný bygging á sama stað verði 1.480 fm og mun hún skiptast í frystigeymsluna sjálfa, þjónusturými og afgreiðslurými. Framkvæmdin er mikið framfaraskref þegar kemur að geymslu á afurðum. Nýjasta tækni við stjórnun hita og rakastigs er notuð og stórt opið rými lágmarkar hnjask og skemmdir. 

Vistferilsgreining skipa

FISK Seafood tók ásamt fleiri sjávarútvegsfyrirtækjum þátt í verkefni með Matís og Háskóla Íslands þar sem verið var að vistferilsgreina (LCA greining) veiðar félagsins og bera niðurstöður saman við verkefni sem Matís vann á árunum 2012-2014. Markmið framhaldsverkefnisins var að athuga hvort nýrri skip í núverandi flota væru að skila lægra kolefnisspori á hvert veitt tonn en þau sem eldri eru og stunda svipað veiðimynstur. Niðurstöður verkefnisins liggja fyrir og búið er að birta grein inn á vef Science Direct um niðurstöðurnar. MATÍS vinnur að gerð samantektar og kynningarbæklings um niðurstöðurnar.

„Ég er ekki í nokkrum vafa um að fyrir sjávarútveginn eigi hún eftir að verða álíka mikil bylting á næstu árum eins og t.d. þegar tölvurnar leystu ritvélina af hólmi...